Հաղորդում գնդակի կայծակի մասին: Գնդակի կայծակը բնության չբացահայտված առեղծված է: Գնդակի կայծակի գույնը

Խորհրդավոր և առեղծվածային հրե գնդակների մասին առաջին գրավոր հիշատակումը կարելի է գտնել մ.թ.ա. 106 թվականի տարեգրություններում: «Հռոմի վրա հայտնվեցին հրեղեն հսկայական թռչուններ, որոնք իրենց կտուցներով տաք ածուխներ էին կրում, որոնք, վայր ընկնելով, այրում էին տները։ Քաղաքը կրակի մեջ էր...» Նաև միջնադարում Պորտուգալիայում և Ֆրանսիայում հայտնաբերվեցին գնդակի կայծակի մեկից ավելի նկարագրություն, որի երևույթը ալքիմիկոսներին դրդեց ժամանակ ծախսել կրակի ոգիներին տիրելու հնարավորություններ փնտրելու համար:

Գնդիկավոր կայծակը համարվում է կայծակի հատուկ տեսակ, որը օդի միջով լողացող լուսավոր հրաձիգ է (երբեմն սնկի, կաթիլի կամ տանձի ձևով): Դրա չափը սովորաբար տատանվում է 10-ից 20 սմ-ի սահմաններում, և այն ինքնին գալիս է կապույտ, նարնջագույն կամ սպիտակ երանգներով (չնայած հաճախ կարող եք տեսնել այլ գույներ, նույնիսկ սև), գույնը տարասեռ է և հաճախ փոխվում է: Մարդիկ, ովքեր տեսել են, թե ինչ տեսք ունի գնդակի կայծակը, ասում են, որ այն բաղկացած է փոքր, անշարժ մասերից:

Ինչ վերաբերում է պլազմային գնդակի ջերմաստիճանին, ապա այն դեռ որոշված ​​չէ. թեև, ըստ գիտնականների հաշվարկների, այն պետք է տատանվի 100-ից մինչև 1000 աստիճան Ցելսիուսի սահմաններում, այն մարդիկ, ովքեր հայտնվել են հրե գնդակի մոտ, չեն զգացել դրա ջերմությունը: Եթե ​​այն անսպասելիորեն պայթում է (թեև դա միշտ չէ, որ տեղի է ունենում), մոտակայքում գտնվող ամբողջ հեղուկը գոլորշիանում է, իսկ ապակին և մետաղը հալվում են:

Արձանագրվել է դեպք, երբ տան մեջ մի անգամ պլազմային գնդիկն ընկել է տասնվեց լիտր թարմ բերված ջրհոր պարունակող տակառի մեջ։ Սակայն այն չի պայթել, այլ եռացրել է ջուրն ու անհետացել։ Ջուրը եռալուց հետո քսան րոպե տաք էր։

Գնդակը կարող է գոյություն ունենալ բավականին երկար ժամանակ, իսկ շարժվելիս կարող է հանկարծ փոխել ուղղությունը և կարող է նույնիսկ օդում կախված մնալ մի քանի րոպե, որից հետո կտրուկ հեռանում է կողք 8-ից 10 մ/ արագությամբ: ս.

Գնդային կայծակն առաջանում է հիմնականում ամպրոպի ժամանակ, սակայն գրանցվել են նաև արևոտ եղանակին դրա հայտնվելու կրկնվող դեպքեր։ Այն սովորաբար հայտնվում է մեկ օրինակով (գոնե ժամանակակից գիտությունը այլ բան չի գրանցել), և հաճախ ամենաանսպասելի ձևով. այն կարող է իջնել ամպերից, հայտնվել օդում կամ դուրս լողալ սյան կամ ծառի հետևից: Նրա համար դժվար չէ փակ տարածություն ներթափանցելը. հայտնի են դեպքեր, երբ նա հայտնվել է վարդակից, հեռուստացույցից և նույնիսկ օդաչուների խցիկներից։

Արձանագրվել են նույն վայրում գնդակային կայծակի անընդհատ հայտնվելու բազմաթիվ դեպքեր։ Այսպիսով, Պսկովի մերձակայքում գտնվող մի փոքրիկ քաղաքում կա Սատանայի Գլեյդ, որտեղ սև գնդակի կայծակը պարբերաբար դուրս է ցատկում գետնից (այն սկսեց հայտնվել այստեղ Տունգուսկա երկնաքարի անկումից հետո): Միևնույն վայրում դրա մշտական ​​հայտնվելը գիտնականներին հնարավորություն է տվել փորձել գրանցել այս տեսքը սենսորների միջոցով, սակայն անհաջող. դրանք բոլորը հալվել են, երբ գնդակի կայծակը շարժվել է բացատով:

Գնդակի կայծակի գաղտնիքները

Երկար ժամանակ գիտնականները նույնիսկ չէին ընդունում այնպիսի երևույթի գոյությունը, ինչպիսին է գնդակի կայծակը. Ավելին, ապացույցները այն մասին, թե ինչ տեսք ունի գնդակի կայծակը, հիմնականում անհամապատասխան էին, և լաբորատոր պայմաններում դրա վերարտադրության ընթացքում հնարավոր էր ձեռք բերել միայն կարճաժամկետ երևույթներ:

Ամեն ինչ փոխվեց 19-րդ դարի սկզբից հետո։ ֆիզիկոս Ֆրանսուա Արագոն հրապարակել է մի զեկույց՝ հավաքված և համակարգված ականատեսների վկայություններով գնդակի կայծակի ֆենոմենի վերաբերյալ: Թեև այս տվյալները կարողացան համոզել բազմաթիվ գիտնականների այս զարմանալի երևույթի գոյության մասին, թերահավատները դեռևս մնացին: Ավելին, գնդակի կայծակի առեղծվածները ժամանակի ընթացքում չեն նվազում, այլ միայն բազմապատկվում են։

Առաջին հերթին անհասկանալի է զարմանալի գնդակի տեսքի բնույթը, քանի որ այն հայտնվում է ոչ միայն ամպրոպի ժամանակ, այլև պարզ, գեղեցիկ օրվա ընթացքում:

Անհասկանալի է նաև նյութի բաղադրությունը, ինչը թույլ է տալիս նրան ներթափանցել ոչ միայն դռների և պատուհանների բացվածքներով, այլև մանր ճեղքերով, այնուհետև նորից ստանալ իր սկզբնական ձևը՝ առանց իրեն վնասելու (ֆիզիկոսները ներկայումս չեն կարողանում լուծել այս երևույթը):

Որոշ գիտնականներ, ուսումնասիրելով այդ երևույթը, առաջ են քաշել այն ենթադրությունը, որ գնդակի կայծակն իրականում գազ է, սակայն այս դեպքում պլազմային գնդակը ներքին ջերմության ազդեցության տակ պետք է օդապարիկի պես վեր թռչի։

Իսկ ճառագայթման բնույթն ինքնին անհասկանալի է՝ որտեղի՞ց է այն գալիս՝ միայն կայծակի մակերևույթից, թե՞ նրա ամբողջ ծավալից: Բացի այդ, ֆիզիկոսներին չեն կարող չբախվել այն հարցի հետ, թե որտեղ է անհետանում էներգիան, ինչ կա գնդակի ներսում կայծակը. եթե այն միայն ճառագայթման ենթարկվեր, գնդակը մի քանի րոպեում չէր անհետանա, այլ կփայլեր մի քանի ժամ:

Չնայած տեսությունների հսկայական քանակին, ֆիզիկոսները դեռևս չեն կարող այս երևույթի գիտականորեն հիմնավորված բացատրություն տալ: Սակայն կան երկու հակադիր վարկածներ, որոնք հայտնի են դարձել գիտական ​​շրջանակներում։

Վարկած թիվ 1

Դոմինիկ Արագոն ոչ միայն համակարգել է պլազմային գնդակի տվյալները, այլև փորձել է բացատրել գնդակի կայծակի առեղծվածը։ Նրա վարկածի համաձայն՝ գնդակային կայծակը ազոտի հատուկ փոխազդեցությունն է թթվածնի հետ, որի ընթացքում էներգիա է արտազատվում, որը կայծակ է ստեղծում։

Մեկ այլ ֆիզիկոս Ֆրենկելը լրացրեց այս վարկածը այն տեսությամբ, որ պլազմային գնդակը գնդաձև հորձանուտ է, որը բաղկացած է ակտիվ գազերով փոշու մասնիկներից, որոնք այդպիսին են դարձել առաջացած էլեկտրական լիցքաթափման պատճառով: Այդ պատճառով հորձանուտ-գնդակը կարող է բավականին երկար ժամանակ գոյություն ունենալ: Նրա վարկածը հիմնավորում է այն փաստը, որ պլազմային գնդակը սովորաբար հայտնվում է փոշոտ օդում էլեկտրական լիցքաթափումից հետո և թողնում է հատուկ հոտով փոքր ծուխ։

Այսպիսով, այս տարբերակը ենթադրում է, որ պլազմային գնդակի ողջ էներգիան գտնվում է դրա ներսում, ինչի պատճառով էլ գնդակի կայծակը կարելի է համարել էներգիա կուտակող սարք։

Վարկած թիվ 2

Ակադեմիկոս Պյոտր Կապիցան համաձայն չէր այս կարծիքի հետ, քանի որ նա պնդում էր, որ կայծակի շարունակական փայլի համար անհրաժեշտ է լրացուցիչ էներգիա, որը կսնուցի գնդակը դրսից: Նա առաջ քաշեց մի վարկած, որ գնդակի կայծակի ֆենոմենը սնուցվում է 35-70 սմ երկարությամբ ռադիոալիքներով, որոնք առաջանում են ամպրոպի և երկրակեղևի միջև առաջացող էլեկտրամագնիսական տատանումների արդյունքում:

Նա բացատրել է գնդակի կայծակի պայթյունը էներգիայի մատակարարման անսպասելի կանգով, օրինակ՝ էլեկտրամագնիսական տատանումների հաճախականության փոփոխությամբ, որի արդյունքում հազվագյուտ օդը «փլուզվում է»։

Չնայած նրա տարբերակը շատերին է դուր եկել, սակայն գնդակի կայծակի բնույթը չի համապատասխանում տարբերակին։ Այս պահին ժամանակակից սարքավորումները երբեք չեն գրանցել ցանկալի ալիքի երկարության ռադիոալիքներ, որոնք կհայտնվեին մթնոլորտային արտանետումների արդյունքում։ Բացի այդ, ջուրը գրեթե անհաղթահարելի խոչընդոտ է ռադիոալիքների համար, և, հետևաբար, պլազմային գնդակը չի կարողանա տաքացնել ջուրը, ինչպես տակառի դեպքում, առավել ևս եռացնել այն:

Վարկածը կասկածի տակ է դնում նաև պլազմային գնդակի պայթյունի մասշտաբները. այն ոչ միայն ունակ է հալեցնել կամ ջարդել դիմացկուն և ամուր առարկաները կտորների, այլ նաև կոտրել հաստ գերանները, և դրա հարվածային ալիքը կարող է շրջել տրակտորը: Միևնույն ժամանակ, հազվագյուտ օդի սովորական «փլուզումը» ի վիճակի չէ կատարել այս բոլոր հնարքները, և դրա ազդեցությունը նման է պայթող օդապարիկի:

Ինչ անել, եթե բախվեք գնդակի կայծակի հետ

Ինչ էլ որ լինի զարմանալի պլազմային գնդակի առաջացման պատճառը, պետք է հիշել, որ դրա հետ բախումը չափազանց վտանգավոր է, քանի որ եթե էլեկտրականությամբ լցված գնդակը դիպչի կենդանի արարածին, այն կարող է սպանել, իսկ եթե պայթի, այն կկործանի շուրջբոլորը:

Երբ տանը կամ փողոցում հրե գնդակ եք տեսնում, գլխավորը խուճապի չմատնվելն է, հանկարծակի շարժումներ չկատարելն ու վազելը. գնդակի կայծակը չափազանց զգայուն է օդային ցանկացած տուրբուլենտության նկատմամբ և կարող է հետևել դրան:

Պետք է դանդաղ և հանգիստ շեղվել գնդակի ճանապարհից՝ փորձելով հնարավորինս հեռու մնալ նրանից, բայց ոչ մի դեպքում մեջք չդարձնել: Եթե ​​գնդակի կայծակը փակ է, դուք պետք է մոտենաք պատուհանին և բացեք պատուհանը. հետևելով օդի շարժմանը, կայծակը, ամենայն հավանականությամբ, դուրս կթռչի:

Նաև խստիվ արգելվում է որևէ բան նետել պլազմային գնդակի մեջ. դա կարող է հանգեցնել պայթյունի, իսկ հետո վնասվածքները, այրվածքները և որոշ դեպքերում նույնիսկ սրտի կանգը անխուսափելի են: Եթե ​​պատահում է, որ մարդը չի կարողացել հեռանալ գնդակի հետագծից, և այն հարվածել է նրան՝ առաջացնելով գիտակցության կորուստ, տուժածին պետք է տեղափոխել օդափոխվող սենյակ, տաք փաթաթել, արհեստական ​​շնչառություն տալ և, իհարկե, անմիջապես զանգահարեք շտապօգնություն.

Գնդակի կայծակ -արտասովոր բնական երևույթ, որը էլեկտրական հոսանքի լուսավոր թրոմբ է: Բնության մեջ այն գտնելը գրեթե անհնար է, նույնիսկ որոշ գիտնականներ պնդում են, որ դա անհնար է։

Ինչպե՞ս է առաջանում գնդակի կայծակը:

Փորձագետների մեծ մասն ասում է, որ գնդակի կայծակն առաջանում է սովորական կայծակի հարվածից հետո: Նրանց չափերը կարող են լինել սովորական դեղձի չափ և մինչև ֆուտբոլի գնդակի չափ: Գնդիկի կայծակի գույնը կարող է լինել նարնջագույն, դեղին, կարմիր կամ վառ սպիտակ: Գնդակի յուրաքանչյուր մոտեցման հետ դուք կարող եք լսել սարսափելի բզզոց և սուլոց:

Գնդակի կայծակի կյանքի տևողությունը կարող է հասնել մի քանի րոպեի: Կա մեկ տեսություն, որն ասում է, որ գնդակի կայծակն է փոքր ամպրոպի կրկնօրինակը:Թերևս օդում մշտապես առկա են փոշու փոքր բծեր, և կայծակն իր հերթին էլեկտրական լիցք է հաղորդում օդի որոշակի տարածքում գտնվող փոշու բծերին: Փոշու որոշ մասնիկներ լիցքավորված են բացասական, իսկ մյուսները՝ դրական: Այնուհետև միլիոնավոր փոքր կայծակները միացնում են տարբեր լիցքավորված փոշու մասնիկները, և այնուհետև օդում ստեղծվում է շողշողացող կլոր գնդակ:

1. Գնդակի կայծակը բավականին հազվադեպ բնական երեւույթ է:
2. Այս պահին հնարավոր չէ հստակ ասել, թե ինչպես է տեղի ունենում գնդակի կայծակը։ Կան հարյուրավոր տեսություններ, որոնք բացատրում են դրա արտաքին տեսքը, բայց դրանցից ոչ մեկն ապացուցված չէ։
3. 1638 թվականին առաջին անգամ փաստագրվեց գնդակի կայծակի հայտնվելը: Այդ ժամանակ նա ամպրոպի ժամանակ թռավ եկեղեցի։
4. Գնդակի կայծակը հեշտությամբ կարող է հալեցնել պատուհանի ապակին:
5. Ամենից հաճախ գնդակի կայծակը բնակարան է մտնում դռների և պատուհանների միջով:
6. Այս բնական երեւույթի շարժման արագությունը կարող է հասնել վայրկյանում մինչեւ 10 մետրի։
7. Ենթադրվում է, որ գնդակի կենտրոնում ջերմաստիճանը հազարավոր աստիճան է:

Ինչպես է ձևավորվում գնդակի կայծակը և ինչպես վարվել, կարևոր է իմանալ յուրաքանչյուր մարդու համար, քանի որ ոչ ոք ապահովագրված չէ դրան հանդիպելուց: Գիտնականները կարծում են, որ գնդակի կայծակը կայծակի հատուկ տեսակ է: Այն շարժվում է օդի միջով լուսավոր հրե գնդակի տեսքով (կարող է նաև նմանվել սնկի, կաթիլի կամ տանձի): Գնդիկի կայծակի չափը մոտավորապես 10-20 սմ է, մոտիկից տեսածներն ասում են, որ գնդակի կայծակի ներսում նկատվում են փոքր անշարժ մասեր։

Գնդակի կայծակը հեշտությամբ կարող է թափանցել փակ տարածքներ. այն հայտնվում է վարդակից, հեռուստացույցից կամ կարող է հայտնվել օդաչուի խցիկում: Հայտնի են դեպքեր, երբ գնդակի կայծակն առաջանում է նույն տեղում՝ գետնից դուրս թռչելով։

Գնդակի կայծակը գիտնականների համար մնում է առեղծվածային երեւույթ

Երկար ժամանակ գիտնականները նույնիսկ չէին ճանաչում գնդակի կայծակի գոյության փաստը: Իսկ երբ տեղեկություն հայտնվեց, որ ինչ-որ մեկը տեսել է նրան, ամեն ինչ վերագրվում էր օպտիկական պատրանքի կամ հալյուցինացիաների։ Այնուամենայնիվ, ֆիզիկոս Ֆրանսուա Արագոյի զեկույցը փոխեց ամեն ինչ։ Գիտնականը համակարգել և հրապարակել է ականատեսների վկայություններ այնպիսի երևույթի մասին, ինչպիսին է գնդակի կայծակը:

Այդ ժամանակվանից շատ գիտնականներ ճանաչել են բնության մեջ գնդիկավոր կայծակի երևույթի առկայությունը, սակայն դա չի նվազեցրել առեղծվածների թիվը, ընդհակառակը, դրանք ժամանակի ընթացքում միայն ավելի են շատանում:

Գնդակի կայծակի մասին ամեն ինչ անհասկանալի է. ինչպես է հայտնվում այս զարմանալի գնդակը. այն հայտնվում է ոչ միայն ամպրոպի ժամանակ, այլև պարզ, գեղեցիկ օրվա ընթացքում: Անհասկանալի է, թե ինչից է այն բաղկացած. ինչ նյութից է, որը կարող է թափանցել փոքրիկ ճեղքով և նորից կլոր դառնալ: Ֆիզիկոսները ներկայումս չեն կարող պատասխանել այս բոլոր հարցերին։

Այսօր բազմաթիվ տեսություններ կան գնդակի կայծակի վերաբերյալ, սակայն ոչ ոք դեռ չի կարողացել հիմնավորել այդ երեւույթը գիտական ​​տեսանկյունից։ Գիտական ​​շրջանակներում երկու հակադիր վարկածներ կան, որոնք այսօր տարածված են.

Գնդակի կայծակը և դրա ձևավորումը՝ համաձայն թիվ 1 վարկածի

Դոմինիկ Արագոյին հաջողվել է ոչ միայն համակարգել պլազմային գնդակի վերաբերյալ հավաքված ողջ տեղեկատվությունը, այլև բացատրություններ տալ այս օբյեկտի առեղծվածի վերաբերյալ։ Գիտնականի վարկածն այն է, որ գնդակի կայծակը ձևավորվում է ազոտի և թթվածնի հատուկ փոխազդեցության պատճառով: Գործընթացը ուղեկցվում է էներգիայի արտազատմամբ, որն առաջացնում է կայծակի առաջացում։

Մեկ այլ ֆիզիկոսի՝ Ֆրենկելի կարծիքով, այս տարբերակը դեռ կարող է ավելացվել մեկ այլ տեսությամբ։ Այն ներառում է գնդաձև հորձանուտից պլազմային գնդակի ձևավորում, որի բաղադրությունը փոշու մասնիկներ և ակտիվ գազեր են, որոնք առաջանում են էլեկտրական լիցքաթափման արդյունքում: Սա հանգեցնում է գնդային հորձանուտի գոյությանը բավականին երկար ժամանակ։

Այս վարկածը հաստատվում է նրանով, որ պլազմային գնդակի տեսքը տեղի է ունենում էլեկտրական լիցքաթափումից հետո հենց այնտեղ, որտեղ օդը փոշոտ է, և երբ գնդակի կայծակն անհետանում է, դրանից հետո մնում է որոշակի մշուշ և հատուկ հոտ: Այս վարկածից կարելի է եզրակացնել, որ գնդակի կայծակի ողջ էներգիան գտնվում է դրա ներսում, ինչը նշանակում է, որ այս նյութը էներգիայի պահպանման սարք է։

Գնդակի կայծակը և դրա ձևավորումը թիվ 2 վարկածի համաձայն

Ըստ Կապիցայի՝ գնդակի կայծակը սնվում է ռադիոալիքներով, որոնց երկարությունը կարող է լինել 35-70 սմ, դրանց առաջացման պատճառը կապված է էլեկտրամագնիսական տատանումների հետ՝ ամպրոպային ամպերի և երկրակեղևի փոխազդեցության արդյունք:

Ակադեմիկոսն առաջարկել է, որ գնդակի կայծակը պայթում է այն պահին, երբ էներգիայի մատակարարումը հանկարծակի դադարում է։ Սա կարող է թվալ որպես էլեկտրամագնիսական ալիքի հաճախականության փոփոխություն: Առաջանում է այսպես կոչված «փլուզման» պրոցեսը։

Երկրորդ վարկածի կողմնակիցներ կային, բայց իր բնույթով գնդակի կայծակը հերքում է այն։ Մինչ օրս ժամանակակից սարքավորումների օգնությամբ ռադիոալիքները, որոնց մասին նշում է Կապիցան, չեն հայտնաբերվել մթնոլորտում արտանետումներից հետո։

Գնդակի կայծակի պայթյունի ժամանակ տեղի ունեցած իրադարձության մասշտաբները նույնպես հակասում են երկրորդ վարկածին. բարձր դիմացկուն առարկաները հալվում կամ ջարդվում են, հսկայական հաստության գերանները կոտրվում են, և մի անգամ տրակտորը շրջվել է հարվածային ալիքից:

Գնդակի կայծակը հատուկ պահվածք է պահանջում նրանցից, ովքեր հանդիպում են դրան

Եթե ​​դուք հնարավորություն ունեք հանդիպելու գնդակի կայծակի, ապա խուճապի մատնվելու կարիք չկա, առավել ևս շտապելու մասին: Դուք պետք է նրան վերաբերվեք ինչպես խելագար շան հետ: Հանկարծակի շարժումներ կամ վազք չկան, քանի որ օդի ամենափոքր տուրբուլենտության դեպքում կայծակը կարող է ուղղվել դեպի այս վայր։

Մարդու վարքագիծը պետք է լինի հանգիստ և հանգիստ։ Դուք պետք է աշխատեք հնարավորինս հեռու մնալ կայծակից, բայց չպետք է մեջքով թեքեք նրան։ Եթե ​​պլազմային գնդակը գտնվում է ներսում, ապա ցանկալի է հասնել պատուհանին և բացել պատուհանը: Գնդակը կարող է ենթարկվել օդի շարժմանը և հայտնվել փողոցում:

Դուք չեք կարող որևէ բան նետել պլազմային գնդակի վրա, քանի որ դա հղի է պայթյունով, որն անխուսափելիորեն կհանգեցնի վնասվածքների և այրվածքների հետ կապված մեծ խնդիրների: Երբեմն մարդկանց սիրտը նույնիսկ կանգ է առնում։

Եթե ​​հայտնվել եք անհաջողակ մարդու կողքին, ում վրա կայծակը հարվածել է, ինչի հետևանքով նա կորցնում է գիտակցությունը, ապա նրան պետք է ցուցաբերել առաջին օգնություն և շտապ օգնություն կանչել։ Տուժածին պետք է տեղափոխել օդափոխվող տարածք և ջերմ փաթաթել։ Բացի այդ, մարդուն անհրաժեշտ է արհեստական ​​շնչառություն անցնել։

Ինչպես հաճախ է պատահում, գնդակի կայծակի համակարգված ուսումնասիրությունը սկսվեց դրանց գոյության ժխտմամբ. 19-րդ դարի սկզբին մինչ այդ հայտնի բոլոր ցրված դիտարկումները ճանաչվեցին որպես միստիցիզմ կամ, լավագույն դեպքում, օպտիկական պատրանք:

Բայց արդեն 1838 թվականին հայտնի աստղագետ և ֆիզիկոս Դոմինիկ Ֆրանսուա Արագոյի կողմից կազմված ակնարկը տպագրվել է Աշխարհագրական երկայնությունների ֆրանսիական բյուրոյի տարեգրքում։

Այնուհետև նա դարձավ Ֆիզոյի և Ֆուկոյի փորձերի նախաձեռնողը լույսի արագությունը չափելու համար, ինչպես նաև այն աշխատանքի, որը Լե Վերիերին հանգեցրեց Նեպտունի հայտնաբերմանը:

Հիմնվելով գնդակի կայծակի այն ժամանակ հայտնի նկարագրությունների վրա՝ Արագոն եզրակացրեց, որ այս դիտարկումներից շատերը չեն կարող պատրանք համարվել:

Arago-ի ակնարկի հրապարակումից հետո անցած 137 տարիների ընթացքում հայտնվեցին նոր ականատեսների վկայություններ և լուսանկարներ: Ստեղծվեցին տասնյակ տեսություններ՝ շռայլ և հնարամիտ, որոնք բացատրում էին գնդակի կայծակի որոշ հայտնի հատկություններ, և նրանք, որոնք չդիմացան տարրական քննադատությանը:

Ֆարադեյը, Քելվինը, Արենիուսը, սովետական ​​ֆիզիկոսներ Յա. Ի. Ֆրենկելը և Պ. Լ. Կապիցան, շատ հայտնի քիմիկոսներ և վերջապես, Տիեզերագնացության և օդագնացության ամերիկյան ազգային հանձնաժողովի NASA-ի մասնագետները փորձեցին ուսումնասիրել և բացատրել այս հետաքրքիր և սարսափելի երևույթը: Իսկ գնդակի կայծակը շարունակում է հիմնականում առեղծված մնալ մինչ օրս:

Երևի դժվար է գտնել մի երևույթ, որի վերաբերյալ տեղեկությունները այդքան հակասական կլինեն։ Երկու հիմնական պատճառ կա. այս երևույթը շատ հազվադեպ է, և շատ դիտարկումներ կատարվում են չափազանց ոչ հմուտ կերպով։

Բավական է ասել, որ մեծ երկնաքարերը և նույնիսկ թռչունները սխալմամբ շփոթված էին գնդակի կայծակի հետ, փտած փոշին, որը փայլում էր մութ կոճղերի մեջ, կպած նրանց թևերին: Եվ այնուամենայնիվ, գրականության մեջ նկարագրված են գնդակի կայծակի շուրջ հազար վստահելի դիտարկումներ։

Ի՞նչ փաստեր պետք է գիտնականները կապեն մեկ տեսության հետ, որպեսզի բացատրեն գնդակի կայծակի առաջացման բնույթը: Ի՞նչ սահմանափակումներ են դնում դիտարկումները մեր երևակայության վրա:

Առաջին բանը, որ պետք է բացատրել, հետևյալն է. ինչու է գնդակի կայծակը հաճախ տեղի ունենում, եթե այն հաճախ է տեղի ունենում, կամ ինչու է այն հազվադեպ տեղի ունենում, եթե այն հազվադեպ է տեղի ունենում:

Թող ընթերցողին չզարմացնի այս տարօրինակ արտահայտությունը՝ գնդակի կայծակի առաջացման հաճախականությունը դեռևս վիճելի հարց է:

Եվ մենք նաև պետք է բացատրենք, թե ինչու գնդակի կայծակը (այն իզուր չի կոչվում) իրականում այնպիսի ձև ունի, որը սովորաբար մոտ է գնդակին:

Եվ ապացուցելու համար, որ այն, ընդհանուր առմամբ, կապված է կայծակի հետ, պետք է ասել, որ ոչ բոլոր տեսություններն են կապում այս երևույթի ի հայտ գալը ամպրոպի հետ, և ոչ առանց պատճառի. երբեմն այն տեղի է ունենում անամպ եղանակին, ինչպես և այլ ամպրոպային երևույթները, քանի որ. օրինակ, լույսերը Saint Elmo.

Այստեղ տեղին է հիշել գնդակի կայծակի հետ հանդիպման նկարագրությունը, որը տվել է ուշագրավ բնության դիտորդ և գիտնական Վլադիմիր Կլավդիևիչ Արսենևը, Հեռավոր Արևելքի տայգայի հայտնի հետազոտող: Այս հանդիպումը տեղի ունեցավ Սիխոտե-Ալին լեռներում պարզ լուսնյակ գիշերը։ Թեև Արսենևի նկատած կայծակի շատ պարամետրեր բնորոշ են, սակայն նման դեպքերը հազվադեպ են՝ գնդակի կայծակը սովորաբար տեղի է ունենում ամպրոպի ժամանակ։

1966 թվականին ՆԱՍԱ-ն հարցաթերթիկ բաժանեց երկու հազար մարդու, որի առաջին մասում տրվեցին երկու հարց՝ «Դուք տեսե՞լ եք գնդակի կայծակ»: և «Դուք տեսե՞լ եք գծային կայծակի հարված ձեր անմիջական հարևանությամբ»:

Պատասխանները հնարավորություն են տվել համեմատել գնդակի կայծակի դիտման հաճախականությունը սովորական կայծակի դիտման հաճախականության հետ։ Արդյունքը ապշեցուցիչ էր՝ 2 հազար մարդուց 409-ը մոտ տարածությունից տեսել է գծային կայծակի հարված, իսկ երկու անգամ ավելի քիչ՝ գնդակային կայծակ։ Նույնիսկ մի երջանիկ մարդ կար, ով 8 անգամ բախվեց գնդակի կայծակի հետ, ևս մեկ անուղղակի ապացույց, որ սա ամենևին էլ այնքան հազվադեպ երևույթ չէ, որքան սովորաբար կարծում են:

Հարցաթերթի երկրորդ մասի վերլուծությունը հաստատեց նախկինում հայտնի բազմաթիվ փաստեր. գնդակի կայծակն ունի մոտ 20 սմ միջին տրամագիծ; չի փայլում շատ պայծառ; գույնը առավել հաճախ կարմիր, նարնջագույն, սպիտակ է:

Հետաքրքիր է, որ նույնիսկ այն դիտորդները, ովքեր տեսել են գնդակի կայծակի փակումը, հաճախ չեն զգացել դրա ջերմային ճառագայթումը, թեև այն այրվում է անմիջական շփման ժամանակ:

Նման կայծակը գոյություն ունի մի քանի վայրկյանից մինչև մեկ րոպե; կարող է փոքր անցքերով ներթափանցել սենյակներ, այնուհետև վերականգնել իր ձևը: Շատ դիտորդներ հայտնում են, որ այն որոշ կայծեր է արձակում և պտտվում։

Սովորաբար այն սավառնում է գետնից փոքր հեռավորության վրա, թեև այն նկատվել է նաև ամպերի մեջ։ Երբեմն գնդակի կայծակը հանգիստ անհետանում է, բայց երբեմն այն պայթում է՝ պատճառելով նկատելի ավերածություններ։

Արդեն թվարկված հատկությունները բավական են հետազոտողին շփոթեցնելու համար:

Ինչ նյութից, օրինակ, պետք է բաղկացած լինի գնդակի կայծակը, եթե այն արագ չի թռչում վերև, ինչպես Մոնգոլֆի եղբայրների ծխով լցված օդապարիկը, թեև այն տաքացվում է առնվազն մի քանի հարյուր աստիճանով:

Ջերմաստիճանի հարցում նույնպես ամեն ինչ պարզ չէ. դատելով փայլի գույնից՝ կայծակի ջերմաստիճանը 8000°K-ից ոչ պակաս է։

Դիտորդներից մեկը, ով մասնագիտությամբ քիմիկոս էր, որը ծանոթ էր պլազմային, այս ջերմաստիճանը գնահատեց 13000-16000°K: Բայց լուսանկարչական ֆիլմի վրա մնացած կայծակի հետքի ֆոտոմետրիան ցույց է տվել, որ ճառագայթումը դուրս է գալիս ոչ միայն դրա մակերեսից, այլև ամբողջ ծավալից։

Շատ դիտորդներ հայտնում են նաև, որ կայծակը կիսաթափանցիկ է, և նրա միջով երևում են առարկաների ուրվագծերը: Սա նշանակում է, որ նրա ջերմաստիճանը շատ ավելի ցածր է` ոչ ավելի, քան 5000 աստիճան, քանի որ ավելի մեծ տաքացման դեպքում մի քանի սանտիմետր հաստությամբ գազի շերտը լիովին անթափանց է և ճառագայթում է ամբողջովին սև մարմնի նման:

Այն, որ գնդակի կայծակը բավականին «սառը» է, վկայում է նաև նրա տված համեմատաբար թույլ ջերմային էֆեկտը։

Գնդակի կայծակը մեծ էներգիա է կրում: Գրականության մեջ, սակայն, հաճախ կան միտումնավոր ուռճացված գնահատականներ, բայց նույնիսկ համեստ իրատեսական ցուցանիշը՝ 105 ջոուլ, 20 սմ տրամագծով կայծակի համար շատ տպավորիչ է: Եթե ​​այդպիսի էներգիան ծախսվեր միայն լույսի ճառագայթման վրա, այն կարող էր շատ ժամեր շողալ։

Երբ գնդակի կայծակը պայթում է, կարող է զարգանալ միլիոն կիլովատ հզորություն, քանի որ այս պայթյունը տեղի է ունենում շատ արագ: Ճիշտ է, մարդիկ կարող են էլ ավելի հզոր պայթյուններ ստեղծել, բայց եթե համեմատենք էներգիայի «հանգիստ» աղբյուրների հետ, համեմատությունը նրանց օգտին չի լինի։

Մասնավորապես, կայծակի էներգիայի հզորությունը (էներգիա մեկ միավորի զանգվածի համար) զգալիորեն ավելի բարձր է, քան գոյություն ունեցող քիմիական մարտկոցները: Ի դեպ, փոքր ծավալի մեջ համեմատաբար մեծ էներգիա կուտակել սովորելու ցանկությունն էր, որ շատ հետազոտողների գրավեց գնդակի կայծակի ուսումնասիրությանը: Թե որքանով այս հույսերը կարող են արդարանալ, դեռ վաղ է ասել։

Նման հակասական և բազմազան հատկությունների բացատրության բարդությունը հանգեցրել է այն փաստի, որ այս երևույթի բնույթի վերաբերյալ առկա տեսակետները, թվում է, սպառել են բոլոր ենթադրելի հնարավորությունները:

Որոշ գիտնականներ կարծում են, որ կայծակն անընդհատ էներգիա է ստանում դրսից։ Օրինակ, P. L. Kapitsa- ն առաջարկեց, որ դա տեղի է ունենում, երբ կլանում է դեցիմետրային ռադիոալիքների հզոր ճառագայթը, որը կարող է արձակվել ամպրոպի ժամանակ:

Իրականում, իոնացված թրոմբի ձևավորման համար, ինչպիսին է այս հիպոթեզում գնդիկավոր կայծակը, անհրաժեշտ է էլեկտրամագնիսական ճառագայթման կանգուն ալիքի առկայությունը՝ շատ բարձր դաշտի ուժով հակահանգույցներում:

Անհրաժեշտ պայմանները կարող են իրականացվել շատ հազվադեպ, այնպես որ, ըստ Պ. Լ. Կապիցայի, տվյալ վայրում (այսինքն, որտեղ գտնվում է մասնագետ դիտորդը) գնդակի կայծակը դիտարկելու հավանականությունը գործնականում զրոյական է:

Երբեմն ենթադրվում է, որ գնդակի կայծակը ամպը գետնի հետ կապող ալիքի լուսավոր մասն է, որի միջով մեծ հոսանք է հոսում։ Պատկերավոր ասած՝ նրան ինչ-ինչ պատճառներով վերապահված է անտեսանելի գծային կայծակի միակ տեսանելի հատվածի դերը։ Այս վարկածն առաջին անգամ արտահայտել են ամերիկացիներ Մ. Յումանը և Օ. Ֆինկելշտեյնը, իսկ ավելի ուշ ի հայտ են եկել նրանց մշակած տեսության մի քանի փոփոխություններ։

Այս բոլոր տեսությունների ընդհանուր դժվարությունն այն է, որ դրանք երկար ժամանակ ենթադրում են չափազանց բարձր խտության էներգիայի հոսքերի առկայություն, և դրա պատճառով է, որ նրանք դատապարտում են գնդակի կայծակը որպես ծայրահեղ անհավանական երևույթ:

Բացի այդ, Յումանի և Ֆինկելշտեյնի տեսության մեջ դժվար է բացատրել կայծակի ձևը և դրա դիտարկված չափերը. կայծակի ալիքի տրամագիծը սովորաբար կազմում է մոտ 3-5 սմ, իսկ գնդակի կայծակը կարելի է գտնել մինչև մեկ մետր: տրամագիծը.

Կան մի քանի վարկածներ, որոնք ենթադրում են, որ գնդակի կայծակն ինքնին էներգիայի աղբյուր է: Այս էներգիայի արդյունահանման ամենաէկզոտիկ մեխանիզմները հորինվել են։

Նման էկզոտիկայի օրինակ է Դ. Էշբիի և Կ. Ուայթհեդի գաղափարը, ըստ որի՝ գնդակային կայծակը ձևավորվում է տիեզերքից մթնոլորտի խիտ շերտերն ընկնող հակամատերային փոշու հատիկների ոչնչացման ժամանակ և այնուհետև տարվել գծային կայծակի արտահոսք գետնին.

Այս գաղափարը, հավանաբար, կարելի էր տեսականորեն հաստատել, բայց, ցավոք, մինչ օրս ոչ մի հարմար հակամատերային մասնիկ չի հայտնաբերվել:

Ամենից հաճախ որպես էներգիայի հիպոթետիկ աղբյուր օգտագործվում են տարբեր քիմիական և նույնիսկ միջուկային ռեակցիաներ։ Բայց դժվար է բացատրել կայծակի գնդաձև ձևը. եթե ռեակցիաները տեղի են ունենում գազային միջավայրում, ապա դիֆուզիան և քամին կհանգեցնեն «ամպրոպային նյութի» (Արագոյի տերմին) հեռացմանը քսան սանտիմետրանոց գնդակից մի քանի վայրկյանում և դեֆորմացնել այն նույնիսկ ավելի վաղ:

Ի վերջո, չկա մի ռեակցիա, որը հայտնի է օդում տեղի ունենալիք էներգիայի արտանետմամբ, որն անհրաժեշտ է գնդակի կայծակը բացատրելու համար:

Այս տեսակետը բազմիցս արտահայտվել է՝ գնդակի կայծակը կուտակում է գծային կայծակի հարվածից ազատված էներգիան։ Կան նաև բազմաթիվ տեսություններ, որոնք հիմնված են այս ենթադրության վրա, դրանց մանրամասն ակնարկը կարելի է գտնել Ս. Սինգերի «The Nature of Ball Lightning» հայտնի գրքում։

Այս տեսությունները, ինչպես շատ ուրիշներ, պարունակում են դժվարություններ և հակասություններ, որոնք զգալի ուշադրության են արժանացել ինչպես լուրջ, այնպես էլ հանրամատչելի գրականության մեջ։

Գնդակի կայծակի կլաստերի վարկածը

Այժմ խոսենք այս հոդվածի հեղինակներից մեկի կողմից վերջին տարիներին մշակված գնդակի կայծակի համեմատաբար նոր, այսպես կոչված, կլաստերային վարկածի մասին։

Սկսենք այն հարցից, թե ինչո՞ւ է կայծակը գնդակի տեսք ունենում։ Ընդհանուր առմամբ, դժվար չէ պատասխանել այս հարցին. պետք է լինի մի ուժ, որն ընդունակ է պահել «ամպրոպային նյութի» մասնիկները:

Ինչու է ջրի կաթիլը գնդաձեւ: Մակերեւութային լարվածությունը տալիս է նրան այս ձևը:

Հեղուկի մակերևութային լարվածությունը առաջանում է այն պատճառով, որ դրա մասնիկները՝ ատոմները կամ մոլեկուլները, ուժեղ փոխազդում են միմյանց հետ, շատ ավելի ուժեղ, քան շրջակա գազի մոլեկուլների հետ։

Հետևաբար, եթե մասնիկը հայտնվում է միջերեսի մոտ, ապա դրա վրա սկսում է գործել մի ուժ, որը հակված է մոլեկուլը վերադարձնել հեղուկի խորությունը:

Հեղուկ մասնիկների միջին կինետիկ էներգիան մոտավորապես հավասար է նրանց փոխազդեցության միջին էներգիային, ինչի պատճառով հեղուկ մոլեկուլները միմյանցից չեն թռչում։ Գազերում մասնիկների կինետիկ էներգիան այնքան է գերազանցում փոխազդեցության պոտենցիալ էներգիան, որ մասնիկները գործնականում ազատ են, և կարիք չկա խոսել մակերեսային լարվածության մասին։

Բայց գնդակի կայծակը գազանման մարմին է, և «ամպրոպային նյութը», այնուամենայնիվ, ունի մակերևութային լարվածություն, հետևաբար այն գնդաձև ձևը, որն ամենից հաճախ ունենում է: Միակ նյութը, որը կարող է ունենալ նման հատկություններ, պլազման է՝ իոնացված գազը։

Պլազման բաղկացած է դրական և բացասական իոններից և ազատ էլեկտրոններից, այսինքն՝ էլեկտրական լիցքավորված մասնիկներից։ Նրանց միջև փոխազդեցության էներգիան շատ ավելի մեծ է, քան չեզոք գազի ատոմների միջև, և մակերևութային լարվածությունը համապատասխանաբար ավելի մեծ է:

Այնուամենայնիվ, համեմատաբար ցածր ջերմաստիճանի դեպքում, օրինակ՝ 1000 աստիճան Կելվին, և նորմալ մթնոլորտային ճնշման դեպքում, պլազմային գնդակի կայծակը կարող է գոյություն ունենալ միայն վայրկյանի հազարերորդական հատվածում, քանի որ իոնները արագորեն վերամիավորվում են, այսինքն՝ վերածվում չեզոք ատոմների և մոլեկուլների:

Սա հակասում է դիտարկումներին՝ գնդակի կայծակն ավելի երկար է ապրում: Բարձր ջերմաստիճանի դեպքում՝ 10-15 հազար աստիճան, մասնիկների կինետիկ էներգիան դառնում է չափազանց մեծ, և գնդակի կայծակը պարզապես պետք է քանդվի։ Հետևաբար, հետազոտողները պետք է օգտագործեն հզոր միջոցներ՝ գնդակի կայծակի կյանքը «երկարացնելու» համար՝ պահպանելով այն առնվազն մի քանի տասնյակ վայրկյան:

Մասնավորապես, Պ.Լ. Կապիցան իր մոդելի մեջ ներմուծեց հզոր էլեկտրամագնիսական ալիք, որն ունակ է անընդհատ նոր ցածր ջերմաստիճանի պլազմա առաջացնել: Այլ հետազոտողներ, ենթադրելով, որ կայծակնային պլազման ավելի տաք է, ստիպված են եղել պարզել, թե ինչպես պահել այս պլազմայի գնդակը, այսինքն՝ լուծել մի խնդիր, որը դեռևս չի լուծվել, թեև դա շատ կարևոր է ֆիզիկայի և տեխնիկայի շատ ոլորտների համար:

Բայց ի՞նչ, եթե մենք գնանք այլ ճանապարհով. մոդելի մեջ ներմուծենք իոնների վերահամակցումը դանդաղեցնող մեխանիզմ: Փորձենք ջուր օգտագործել այս նպատակով: Ջուրը բևեռային լուծիչ է: Նրա մոլեկուլը կարելի է մոտավորապես պատկերացնել որպես փայտ, որի մի ծայրը դրական լիցքավորված է, իսկ մյուսը՝ բացասական։

Ջուրը միանում է բացասական ծայրով դրական իոններին, իսկ դրական ծայրով բացասական իոններին՝ ձևավորելով պաշտպանիչ շերտ՝ լուծողական պատյան։ Այն կարող է կտրուկ դանդաղեցնել ռեկոմբինացիան: Իոնը իր լուծողական թաղանթի հետ միասին կոչվում է կլաստեր։

Այսպիսով, մենք վերջապես գալիս ենք կլաստերների տեսության հիմնական գաղափարներին. երբ գծային կայծակը լիցքաթափվում է, տեղի է ունենում օդը կազմող մոլեկուլների գրեթե ամբողջական իոնացում, ներառյալ ջրի մոլեկուլները:

Ստացված իոնները սկսում են արագ վերամիավորվել, այս փուլը տեւում է վայրկյանի հազարերորդական մասը: Ինչ-որ պահի ջրի չեզոք մոլեկուլներն ավելի շատ են, քան մնացած իոնները, և սկսվում է կլաստերների ձևավորման գործընթացը:

Այն նաև տևում է, ըստ երևույթին, վայրկյանի մի մասը և ավարտվում է «ամպրոպային նյութի» ձևավորմամբ, որն իր հատկություններով նման է պլազմային և բաղկացած է իոնացված օդի և ջրի մոլեկուլներից, որոնք շրջապատված են լուծույթային պատյաններով:

Ճիշտ է, մինչ այժմ այս ամենը պարզապես գաղափար է, և մենք պետք է տեսնենք, թե արդյոք դա կարող է բացատրել գնդակի կայծակի բազմաթիվ հայտնի հատկությունները: Հիշենք հայտնի ասացվածքը, որ նապաստակի շոգեխաշին առնվազն նապաստակ է պետք, և ինքներս մեզ հարց տանք՝ կարո՞ղ են ողկույզներ գոյանալ օդում։ Պատասխանը մխիթարական է՝ այո, կարող են։

Սրա ապացույցը բառացիորեն երկնքից ընկավ (բերվեց)։ 60-ականների վերջին երկրաֆիզիկական հրթիռների օգնությամբ մանրակրկիտ ուսումնասիրություն է կատարվել իոնոլորտի ամենացածր շերտի՝ D շերտի, որը գտնվում է մոտ 70 կմ բարձրության վրա։ Պարզվել է, որ, չնայած այն հանգամանքին, որ նման բարձրության վրա չափազանց քիչ ջուր կա, D շերտի բոլոր իոնները շրջապատված են ջրի մի քանի մոլեկուլներից բաղկացած լուծողական թաղանթներով։

Կլաստերների տեսությունը ենթադրում է, որ գնդակի կայծակի ջերմաստիճանը 1000°K-ից պակաս է, ուստի դրանից ուժեղ ջերմային ճառագայթում չկա։ Այս ջերմաստիճանում էլեկտրոնները հեշտությամբ «կպչում» են ատոմներին՝ առաջացնելով բացասական իոններ, և «կայծակնային նյութի» բոլոր հատկությունները որոշվում են կլաստերներով։

Այս դեպքում կայծակնային նյութի խտությունը պարզվում է, որ մոտավորապես հավասար է օդի խտությանը նորմալ մթնոլորտային պայմաններում, այսինքն՝ կայծակը կարող է օդից ինչ-որ չափով ավելի ծանր լինել և իջնել, կարող է մի փոքր ավելի թեթև լինել, քան օդը և բարձրանալ, և վերջապես, կարող է կասեցվել, եթե «կայծակնային նյութի» և օդի խտությունը հավասար են։

Այս բոլոր դեպքերը նկատվել են բնության մեջ։ Ի դեպ, այն փաստը, որ կայծակն իջնում ​​է, չի նշանակում, որ այն կընկնի գետնին. տաքացնելով դրա տակ գտնվող օդը, այն կարող է ստեղծել օդային բարձ, որը նրան կախված է պահում: Ակնհայտ է, որ սա է պատճառը, որ ճախրելը գնդակի կայծակի շարժման ամենատարածված տեսակն է:

Կլաստերները միմյանց հետ փոխազդում են շատ ավելի ուժեղ, քան չեզոք գազի ատոմները: Հաշվարկները ցույց են տվել, որ առաջացող մակերևութային լարվածությունը բավական է կայծակին գնդաձև ձև հաղորդելու համար։

Թույլատրելի խտության շեղումը արագորեն նվազում է կայծակի շառավիղի աճով: Քանի որ օդի խտության և կայծակի նյութի ճշգրիտ համընկնման հավանականությունը փոքր է, մեծ կայծակները՝ ավելի քան մեկ մետր տրամագծով, չափազանց հազվադեպ են, մինչդեռ փոքրերը պետք է ավելի հաճախ հայտնվեն:

Բայց երեք սանտիմետրից փոքր կայծակ նույնպես գործնականում չի նկատվում։ Ինչո՞ւ։ Այս հարցին պատասխանելու համար անհրաժեշտ է դիտարկել գնդիկավոր կայծակի էներգետիկ հաշվեկշիռը, պարզել, թե որտեղ է պահվում էներգիան դրա մեջ, որքա՞ն է կազմում և ինչի վրա է այն ծախսվում։ Գնդիկի կայծակի էներգիան բնականաբար պարունակվում է կլաստերներում: Երբ բացասական և դրական կլաստերները վերամիավորվում են, 2-ից 10 էլեկտրոն վոլտ էներգիա է անջատվում:

Սովորաբար, պլազման էլեկտրամագնիսական ճառագայթման տեսքով կորցնում է բավականին մեծ էներգիա. դրա տեսքը պայմանավորված է նրանով, որ լույսի էլեկտրոնները, շարժվելով իոնային դաշտում, ձեռք են բերում շատ բարձր արագացումներ:

Կայծակի նյութը կազմված է ծանր մասնիկներից, դրանք արագացնելն այնքան էլ հեշտ չէ, հետևաբար էլեկտրամագնիսական դաշտը թույլ է արտանետվում, և էներգիայի մեծ մասը հանվում է կայծակից նրա մակերևույթից ջերմային հոսքով։

Ջերմային հոսքը համաչափ է գնդակի կայծակի մակերեսին, իսկ էներգիայի պաշարը համաչափ է ծավալին: Հետևաբար, փոքր կայծակն արագորեն կորցնում է էներգիայի իր համեմատաբար փոքր պաշարները, և թեև դրանք շատ ավելի հաճախ են հայտնվում, քան մեծերը, դրանք ավելի դժվար է նկատել. նրանք շատ կարճ են ապրում:

Այսպիսով, 1 սմ տրամագծով կայծակը սառչում է 0,25 վայրկյանում, իսկ 20 սմ տրամագծով 100 վայրկյանում։ Այս վերջին ցուցանիշը մոտավորապես համընկնում է գնդակի կայծակի առավելագույն դիտարկված կյանքի տևողության հետ, բայց զգալիորեն գերազանցում է նրա միջին կյանքի տևողությունը՝ մի քանի վայրկյան:

Մեծ կայծակի «մեռնելու» ամենաիրատեսական մեխանիզմը կապված է նրա սահմանի կայունության կորստի հետ։ Երբ զույգ կլաստերները վերամիավորվում են, ձևավորվում են մեկ տասնյակ լուսային մասնիկներ, որոնք նույն ջերմաստիճանում հանգեցնում են «ամպրոպի նյութի» խտության նվազմանը և կայծակի գոյության պայմանների խախտմանը նրա էներգիան սպառելուց շատ առաջ:

Մակերեւութային անկայունությունը սկսում է զարգանալ, կայծակը դուրս է շպրտում իր նյութի կտորները և կարծես թե ցատկում է կողքից այն կողմ։ Դուրս նետված կտորները սառչում են գրեթե ակնթարթորեն, ինչպես փոքրիկ կայծակները, և ջախջախված մեծ կայծակն ավարտում է իր գոյությունը:

Բայց հնարավոր է նաև դրա քայքայման մեկ այլ մեխանիզմ. Եթե ​​ինչ-ինչ պատճառներով ջերմության արտանետումը վատթարանում է, կայծակը կսկսի տաքանալ: Միևնույն ժամանակ, կճեպի մեջ քիչ քանակությամբ ջրի մոլեկուլներով կլաստերների թիվը կավելանա, դրանք ավելի արագ կվերամիավորվեն, և կառաջանա ջերմաստիճանի հետագա բարձրացում։ Արդյունքը պայթյուն է։

Ինչու է գնդակի կայծակը փայլում:

Ի՞նչ փաստեր պետք է գիտնականները կապեն մեկ տեսության հետ՝ գնդակի կայծակի բնույթը բացատրելու համար:

"data-medium-file="https://i1.wp.com/xroniki-nauki.ru/wp-content/uploads/2011/08/dld.jpg?fit=300%2C212&ssl=1" data-large- file="https://i1.wp.com/xroniki-nauki.ru/wp-content/uploads/2011/08/dld.jpg?fit=500%2C354&ssl=1" class="alignright size-medium wp- image-603" style="margin: 10px;" title="Գնդակի կայծակի բնույթը" src="https://i1.wp.com/xroniki-nauki.ru/wp-content/uploads/2011/08/dld.jpg?resize=300%2C212&ssl=1" alt="Գնդակի կայծակի բնույթը" width="300" height="212" srcset="https://i1.wp.com/xroniki-nauki.ru/wp-content/uploads/2011/08/dld.jpg?resize=300%2C212&ssl=1 300w, https://i1.wp.com/xroniki-nauki.ru/wp-content/uploads/2011/08/dld.jpg?w=500&ssl=1 500w" sizes="(max-width: 300px) 100vw, 300px" data-recalc-dims="1">!} Գնդակի կայծակը գոյություն ունի մի քանի վայրկյանից մինչև մեկ րոպե; կարող է փոքր անցքերով ներթափանցել սենյակներ, այնուհետև վերականգնել իր ձևը

"data-medium-file="https://i2.wp.com/xroniki-nauki.ru/wp-content/uploads/2011/08/rygjjrxugkmg.jpg?fit=300%2C224&ssl=1" data-large- file="https://i2.wp.com/xroniki-nauki.ru/wp-content/uploads/2011/08/rygjjrxugkmg.jpg?fit=350%2C262&ssl=1" class="alignright size-medium wp- image-605 jetpack-lazy-image" style="margin: 10px;" title="Ball lightning photo" src="https://i2.wp.com/xroniki-nauki.ru/wp-content/uploads/2011/08/rygjjrxugkmg.jpg?resize=300%2C224&ssl=1" alt="Գնդակի կայծակի լուսանկար" width="300" height="224" data-recalc-dims="1" data-lazy-srcset="https://i2.wp.com/xroniki-nauki.ru/wp-content/uploads/2011/08/rygjjrxugkmg.jpg?resize=300%2C224&ssl=1 300w, https://i2.wp.com/xroniki-nauki.ru/wp-content/uploads/2011/08/rygjjrxugkmg.jpg?w=350&ssl=1 350w" data-lazy-sizes="(max-width: 300px) 100vw, 300px" data-lazy-src="https://i2.wp.com/xroniki-nauki.ru/wp-content/uploads/2011/08/rygjjrxugkmg.jpg?resize=300%2C224&is-pending-load=1#038;ssl=1" srcset=""> Остановимся еще на одной загадке шаровой молнии: если ее температура невелика (в кластерной теории считается, что температура шаровой молнии около 1000°К), то почему же тогда она светится? Оказывается, и это можно объяснить.!}

Երբ կլաստերները վերամիավորվում են, արձակված ջերմությունը արագորեն բաշխվում է ավելի սառը մոլեկուլների միջև:

Բայց ինչ-որ պահի վերամիավորված մասնիկների մոտ «ծավալի» ջերմաստիճանը կարող է ավելի քան 10 անգամ գերազանցել կայծակնային նյութի միջին ջերմաստիճանը։

Այս «ծավալը» փայլում է 10000-15000 աստիճան տաքացրած գազի պես։ Նման «թեժ կետերը» համեմատաբար քիչ են, ուստի գնդակի կայծակի նյութը մնում է կիսաթափանցիկ:

Հասկանալի է, որ կլաստերների տեսության տեսանկյունից գնդակի կայծակը կարող է հաճախակի հայտնվել։ 20 սմ տրամագծով կայծակ առաջացնելու համար անհրաժեշտ է ընդամենը մի քանի գրամ ջուր, իսկ ամպրոպի ժամանակ այն սովորաբար շատ է լինում։ Ամենից հաճախ ջուրը ցողվում է օդում, սակայն ծայրահեղ դեպքերում գնդիկավոր կայծակը կարող է այն «գտնել» երկրի մակերևույթին։

Ի դեպ, քանի որ էլեկտրոնները շատ շարժուն են, երբ կայծակը ձևավորվում է, դրանցից մի քանիսը կարող են «կորչել», գնդակի կայծակն ամբողջությամբ լիցքավորվելու է (դրականորեն), և դրա շարժումը որոշվելու է էլեկտրական դաշտի բաշխմամբ:

Մնացորդային էլեկտրական լիցքը օգնում է բացատրել գնդակի կայծակի այնպիսի հետաքրքիր հատկություններ, ինչպիսիք են քամուն հակառակ շարժվելու, առարկաներով գրավվելու և բարձր վայրերում կախվելու կարողությունը:

Գնդիկի կայծակի գույնը որոշվում է ոչ միայն լուծույթի կեղևների էներգիայով և տաք «ծավալների» ջերմաստիճանով, այլև դրա նյութի քիմիական բաղադրությամբ։ Հայտնի է, որ եթե գնդակի կայծակն առաջանում է, երբ գծային կայծակը հարվածում է պղնձե լարերին, այն հաճախ գունավորվում է կապույտ կամ կանաչ՝ պղնձի իոնների սովորական «գույներով»:

Միանգամայն հնարավոր է, որ գրգռված մետաղի ատոմները կարող են նաև կլաստերներ ձևավորել։ Նման «մետաղական» կլաստերների հայտնվելը կարող է բացատրել էլեկտրական լիցքաթափումների հետ կապված որոշ փորձեր, որոնց արդյունքում ի հայտ են եկել գնդիկավոր կայծակի նման լուսավոր գնդակներ։

Ասվածից կարող է տպավորություն ստեղծվել, որ կլաստերի տեսության շնորհիվ գնդակի կայծակի խնդիրը վերջապես ստացել է իր վերջնական լուծումը։ Բայց դա այդպես չէ։

Չնայած այն հանգամանքին, որ կլաստերների տեսության հետևում կան հաշվարկներ, կայունության հիդրոդինամիկական հաշվարկներ, որոնց օգնությամբ, ըստ երևույթին, հնարավոր եղավ հասկանալ գնդակի կայծակի շատ հատկություններ, սխալ կլինի ասել, որ գնդակի կայծակի առեղծվածն այլևս գոյություն չունի: .

Դա ապացուցելու համար կա ընդամենը մեկ հարված, մեկ դետալ։ Իր պատմության մեջ Վ.Կ. Արսենևը նշում է բարակ պոչը, որը ձգվում է գնդակի կայծակից: Առայժմ չենք կարող բացատրել դրա առաջացման պատճառը, կամ նույնիսկ ինչ է դա...

Ինչպես արդեն նշվեց, գրականության մեջ նկարագրված են գնդակի կայծակի մոտ հազար վստահելի դիտարկումներ։ Սա, իհարկե, շատ չէ: Ակնհայտ է, որ յուրաքանչյուր նոր դիտարկում, երբ մանրակրկիտ վերլուծվում է, թույլ է տալիս հետաքրքիր տեղեկություններ ստանալ գնդակի կայծակի հատկությունների մասին և օգնում է ստուգել այս կամ այն ​​տեսության վավերականությունը:

Հետևաբար, շատ կարևոր է, որ հնարավորինս շատ դիտարկումներ դառնան հետազոտողների համար, և որ դիտորդներն իրենք ակտիվորեն մասնակցեն գնդակի կայծակի ուսումնասիրությանը: Դա հենց այն է, ինչին ուղղված է Ball Lightning փորձը, որը կքննարկվի հետագա:

Որտեղի՞ց է գալիս գնդակի կայծակը և ինչ է այն: Գիտնականներն այս հարցն իրենց տալիս են տասնամյակներ անընդմեջ, և մինչ այժմ հստակ պատասխան չկա: Կայուն պլազմային գնդիկ, որը առաջանում է հզոր բարձր հաճախականության արտանետումից: Մեկ այլ վարկած՝ հակամատերային միկրոմետեորիտներն են։

...Գնդաձեւ մակերեսով պատնեշ կարող է առաջանալ նյութի և հակամատերի միջև։ Հզոր գամմա ճառագայթումը կփքի այս գնդակը ներսից և կկանխի նյութի ներթափանցումը մուտքային հականյութ, այնուհետև մենք կտեսնենք շիկացած պուլսացիոն գնդակ, որը կսավառնի Երկրի վերևում: Այս տեսակետը կարծես թե հաստատվել է։ Երկու անգլիացի գիտնական մեթոդաբար ուսումնասիրել են երկինքը՝ օգտագործելով գամմա ճառագայթման դետեկտորներ: Եվ նրանք չորս անգամ անոմալ բարձր մակարդակ են գրանցել գամմա ճառագայթման սպասվող էներգետիկ տարածաշրջանում:

Ինչպե՞ս է ձևավորվում գնդակի կայծակը:

Քանի՞ հակամատերային երկնաքար է անհրաժեշտ, որպեսզի ապահովվի գնդակի կայծակի դիտման հաճախականությունը: Պարզվեց, որ դրա համար բավական է Երկրի վրա ընկնող երկնաքարի նյութի ընդհանուր քանակի միայն հարյուր միլիարդերորդը։ Սա այս անսպասելի աշխատանքի արդյունքն է։ Իհարկե, գիտնականների բացատրությունը հեռու է վերջնական լինելուց և պահանջում է ստուգում։ Բայց դա կապ ունի՞ գնդակի կայծակի հետ:

Ո՛չ։ - պատասխանում է մեկ այլ գիտնական և հայտարարում, որ գնդակի կայծակն ընդհանրապես գոյություն չունի։ Այդ փայլուն գնդակը, որը մենք տեսնում ենք, պարզապես մեր տեսլականի պատրանքն է: Իր լաբորատորիայում նա օգտագործեց լուսարձակող լամպեր՝ նմանակելու կայծակի բռնկումները նույն հաճախականությամբ, որով դրանք սովորաբար տեղի են ունենում ամպրոպի ժամանակ, և բոլոր ներկաները զարմացան՝ «տեսնելով» տարօրինակ լուսավոր գնդակներ, որոնք սահուն թռչում էին օդում...

Վարկածները շատ են, բայց դրանք մեկ ընդհանուր բան ունեն՝ ընդհանուր մոտեցում. Գնդակի կայծակը համարվում է առանձին, մեկուսացված մի բան, որն ապրում է ինքնուրույն:

Նախորդ դարի վերջին, ֆրանսիացի գիտնական Գաստոն Պլանտեն և ռուս գիտնական Ն.Ա. Նրանք կարծում էին, որ լուսավոր գնդակը կապված է ամպերի հետ՝ էլեկտրականացված օդի անտեսանելի սյունակ: Բայց նրանք չկարողացան մշակել և հիմնավորել այս վարկածը այն ժամանակ, նախորդ դարում, և այն անհետացավ ուրիշների մի կույտի տակ, որտեղ գնդակի կայծակը համարվում էր առանձին առեղծվածային առարկա: Եվ հիմա նոր հիմքերի վրա կյանքի են կոչվում այն ​​գաղափարները, որոնք իրենց ժամանակից առաջ էին:

Ի՞նչ տեսք ունի գնդակի կայծակը: Դրա նման. Այս լուսանկարը հավանաբար պատահաբար է արվել։ Ամպրոպ, դեպի Երկիր ձգվող կայծակի կուրացնող ճյուղեր։ Եվ գնդակը արագորեն թռչում է ներքև: Հրթիռ, ակնթարթային կանգ, գնդակը շտապում է շուրջը, հետո նորից ցնցում դեպի Երկիր, նորից կանգառ, քաոսային արագ շարժում դեպի կողմերը... Ահա գալիս է Երկիրը: Եվ հզոր պայթյուն՝ արտանետում։ Լուսանկարում պարզ երևում է. Եզակի լուսանկար, եզակի՝ գնդակի կայծակի թռիչքը դեպի Երկիր ամպից:

Բայց Երկրի մոտ գնդակի կայծակը կարող է անմիջապես չպայթել: Փոքրիկ գնդակը շատ հաճախ սիրում է սկզբում ցածր ճանապարհորդել, մակերեսի երկայնքով, և այստեղ նրա շարժումը նույնպես անհանգիստ է: Արագ ցնցումներ դեպի կողքերը, բռնկում, հետո սահուն, հանգիստ թռիչք, կրկին բռնկում և նետում... Բայց Երկրի արագությունը շատ ավելի քիչ է, քան սև երկնքից թռչելիս: Այժմ գնդակի կայծակի բռնկումները գրեթե անտեսանելի են: Նրանց միջև ընկած ժամանակահատվածում գնդակը հազիվ է հասցնում անցնել իր շառավիղի կեսը: Եվ առկայծումները միաձուլվում են մեկ թարթման մեջ՝ 10-ից 100 հերց հաճախականությամբ:

Այստեղ գնդակի կայծակն իջնում ​​է բուն Երկիր և, առանց դրան դիպչելու, ցատկում է ինչ-որ անտեսանելի բանից, ինչպես մարզիկը բատուտի վրայից: Վեր ցատկելով՝ գնդակի կայծակը նորից իջնում ​​է ու նորից ցատկում բատուտի շերտից։ Այսպիսով, հրե գնդակը ցատկում է Երկրի վրայով, հարվածելով բոլորի երևակայությանը, ով կարողանում է տեսնել այն: Այժմ, հայտնվելով գետի վերևի կամրջի մոտ, նա շարժվում է նրանց երկայնքով, ինչպես հեքիաթային Կոլոբոկը, որը փախչում է տատիկից ու պապիկից։ Կոլոբոկը վազում է քայլուղու երկայնքով և, կարծես, վախենալով ընկնել ջրի մեջ և խեղդվել, շարժվում է ոչ թե ուղիղ, այլ կոր քայլուղիներով՝ հետևելով նրանց շրջադարձերին։ Կոլոբոկը վազում է՝ ինչ-ինչ պատճառներով շշուկով բզզելով իր սիրելի երգը. «Ես թողել եմ պապիկիս, թողել եմ տատիկիս…», իսկ հեռվից միայն «շ-շ-շ»-ն է լսվում, իսկ ականատեսները երաշխավորում են միայն դրա համար: այն փաստը, որ նրանք կարողացել են լսել Կոլոբոկի ֆշշոց ձայնը՝ գնդակի կայծակ:

Կոլոբոկը ժամանակակից է, նա ռադիո սիրողական է և ոչ միայն երգում է իր երգը, այլև հեռարձակում է ռադիոյով երկար ալիքներով։ Միացրեք ընդունիչը, և մոտ հազարից մինչև 10 հազար մետրի միջակայքում դուք կլսեք նույն ձայնային ազդանշանները... «Ես Կոլոբոկն եմ...» նույն ակուստիկ հաճախականությամբ՝ 10-100 հերց, որը կարող է լինել. լսվում է անմիջապես ականջով:

Քամու ուժգին պոռթկումը մեր էլեկտրական Կոլոբոկը պայթեց կամրջից, և այն թռավ գետի և դաշտի վրայով և հայտնվեց փայտե տան բակում: Տեսնելով մի տակառ ջուր՝ նա բարձրացավ դրա մեջ ու... փռվեց ջրի վրա։ Հիմա նա ոչ թե Կոլոբոկ է, այլ նրբաբլիթ, բայց ոչ թե տապակվողն է, այլ տապակողը, ավելի ճիշտ՝ եփողը։ Տակառի ջուրը սկսեց տաքանալ և եռալ։ Ավարտելով ձեր աշխատանքը, գոլորշիացրեց ամբողջ ջուրը: Բուլկիը նորից ոլորվեց գնդակի մեջ և թռավ բակով մեկ՝ պատուհանից թռչելով խրճիթ: Ես անցա էլեկտրական լամպի կողքով, այն վառ բռնկվեց և անմիջապես այրվեց: Սենյակում պտտվելով՝ նա թռավ դեպի պատուհանը և, ապակու մի փոքրիկ անցք հալեցնելով, դուրս սայթաքեց ու թռավ անտառ։ Այնտեղ նա մի պահ քարացավ մեծ ծառի մոտ»։ Դիմակահանդեսն ավարտվեց.

Երկար էլեկտրական կայծը դուրս է ցատկում գնդակի կայծակից և շտապում դեպի մոտակա էլեկտրահաղորդիչ մակերեսը՝ մոտակա ծառի թաց կեղևը: Հզոր պայթյունը խլացնում է շուրջբոլորը: Կոլոբոկում ահեղ ուժ է արթնացել. Թույլ շողացող գնդակի կայծակը վերածվեց հզոր գծային կայծակի, որը ճեղքեց դարավոր բեռնախցիկը և հիշեցրեց մարդկանց ամպրոպի ժամանակ մոլեգնող բնության անսանձ ուժերի մասին:

Գնդակի կայծակը վկայում է մեր շատ վատ իմացության այնպիսի սովորական թվացող և արդեն ուսումնասիրված երևույթի մասին, ինչպիսին էլեկտրականությունն է: Նախկինում առաջադրված վարկածներից և ոչ մեկը դեռ չի բացատրել դրա բոլոր տարօրինակությունները: Այն, ինչ առաջարկվում է այս հոդվածում, կարող է նույնիսկ հիպոթեզ չլինել, այլ միայն փորձ՝ նկարագրել այդ երևույթը ֆիզիկական ձևով՝ առանց հակամատերի նման էկզոտիկ բաների դիմելու: Առաջին և հիմնական ենթադրությունը՝ գնդակի կայծակը սովորական կայծակի արտանետումն է, որը Երկիր չի հասել: Ավելի ճիշտ՝ գնդակը և գծային կայծակը մեկ գործընթաց են, բայց երկու տարբեր ռեժիմներով՝ արագ և դանդաղ:

Դանդաղ ռեժիմից արագի անցնելիս գործընթացը դառնում է պայթյունավտանգ՝ գնդակի կայծակը վերածվում է գծային կայծակի: Հնարավոր է նաև գծային կայծակի հակառակ անցումը գնդային կայծակի. Ինչ-որ առեղծվածային, կամ գուցե պատահական ձևով այս անցումը կատարեց տաղանդավոր ֆիզիկոս Ռիչմանը, որը Լոմոնոսովի ժամանակակիցն ու ընկերն էր: Նա իր բախտի համար վճարեց իր կյանքով. նրա ստացած գնդակի կայծակը սպանեց դրա ստեղծողին:

Գնդային կայծակը և այն ամպին միացնող անտեսանելի մթնոլորտային լիցքավորման ուղին հատուկ «էլմա» վիճակում են։ Էլման, ի տարբերություն պլազմայի՝ ցածր ջերմաստիճանի էլեկտրիֆիկացված օդի, կայուն է, սառչում է և շատ դանդաղ տարածվում։ Սա բացատրվում է Էլմայի և սովորական օդի միջև սահմանային շերտի հատկություններով։ Այստեղ լիցքերը գոյություն ունեն բացասական իոնների տեսքով՝ մեծածավալ և ոչ ակտիվ։ Հաշվարկները ցույց են տալիս, որ կնձուները տարածվում են 6,5 րոպեում, և դրանք պարբերաբար համալրվում են վայրկյանի երեսուներորդ անգամ: Հենց այս ժամանակային միջակայքով է էլեկտրամագնիսական իմպուլսը անցնում լիցքաթափման ուղու վրա՝ համալրելով Կոլոբոկը էներգիայով:

Հետեւաբար, գնդակի կայծակի գոյության տեւողությունը սկզբունքորեն անսահմանափակ է։ Գործընթացը պետք է դադարեցվի միայն այն ժամանակ, երբ ամպի լիցքը սպառվի, ավելի ճիշտ՝ «արդյունավետ լիցքը», որը ամպը կարող է փոխանցել երթուղին։ Հենց այսպես կարելի է բացատրել գնդակի կայծակի ֆանտաստիկ էներգիան և հարաբերական կայունությունը. այն գոյություն ունի դրսից էներգիայի ներհոսքի շնորհիվ: Այսպիսով, Լեմի «Solaris» գիտաֆանտաստիկ վեպի ուրվականները, որոնք տիրապետում էին սովորական մարդկանց նյութականությանը և անհավատալի ուժին, կարող էին գոյություն ունենալ միայն կենդանի օվկիանոսից հսկայական էներգիայի մատակարարմամբ:

Գնդային կայծակի էլեկտրական դաշտը մեծությամբ մոտ է դիէլեկտրիկի խզման մակարդակին, որի անունը օդ է: Նման դաշտում ատոմների օպտիկական մակարդակները գրգռված են, ինչի պատճառով էլ գնդակի կայծակը փայլում է։ Տեսականորեն թույլ, ոչ լուսավոր և հետևաբար անտեսանելի գնդակի կայծակը պետք է ավելի հաճախակի լինի:

Մթնոլորտում ընթացքը զարգանում է գնդակի կամ գծային կայծակի ռեժիմում՝ կախված ճանապարհի կոնկրետ պայմաններից: Այս երկակիության մեջ անհավանական կամ հազվադեպ ոչինչ չկա։ Հիշենք սովորական այրումը. Դա հնարավոր է դանդաղ բոցի տարածման ռեժիմում, որը չի բացառում արագ շարժվող դետոնացիոն ալիքի ռեժիմը։

Ինչից է բաղկացած գնդակի կայծակը:

...Կայծակ է իջնում ​​երկնքից. Դեռ պարզ չէ, թե դա ինչ պետք է լինի՝ գնդաձեւ, թե կանոնավոր։ Այն ագահորեն ծծում է լիցքը ամպից, և ճանապարհի դաշտը համապատասխանաբար նվազում է։ Եթե ​​Երկրին հարվածելուց առաջ ուղու դաշտն ընկնի կրիտիկական արժեքից ցածր, գործընթացը կանցնի գնդակի կայծակի ռեժիմի, ճանապարհը կդառնա անտեսանելի, և մենք կնկատենք, որ գնդակի կայծակը իջնում ​​է Երկիր:

Արտաքին դաշտն այս դեպքում շատ ավելի փոքր է, քան գնդակի կայծակի սեփական դաշտը և չի ազդում նրա շարժման վրա: Ահա թե ինչու պայծառ կայծակը քաոսային է շարժվում։ Կայծակների միջև գնդակի կայծակն ավելի թույլ է փայլում, և դրա լիցքը փոքր է: Շարժումն այժմ ուղղված է արտաքին դաշտի կողմից և հետևաբար գծային է: Գնդակի կայծակը կարող է տեղափոխվել քամու միջոցով: Եվ պարզ է, թե ինչու։ Ի վերջո, բացասական իոնները, որոնցից այն բաղկացած է, նույն օդի մոլեկուլներն են, միայն դրանց վրա խրված էլեկտրոններ:

Պարզապես բացատրվում է գնդակի կայծակի ետադարձը մերձերկրային «բատուտի» օդի շերտից: Երբ գնդային կայծակը մոտենում է Երկրին, այն լիցք է առաջացնում հողում, սկսում է մեծ քանակությամբ էներգիա արտազատել, տաքանում, ընդարձակվում և արագ բարձրանում Արքիմեդյան ուժի ազդեցության տակ։

Գնդակի կայծակը գումարած Երկրի մակերեսը ստեղծում է էլեկտրական կոնդենսատոր: Հայտնի է, որ կոնդենսատորն ու դիէլեկտրիկը ձգում են միմյանց։ Հետևաբար, գնդակի կայծակը հակված է տեղակայվել դիէլեկտրական մարմինների վերևում, ինչը նշանակում է, որ այն նախընտրում է լինել փայտե անցուղիներից կամ ջրի տակառից վեր: Գնդային կայծակի հետ կապված երկար ալիքի ռադիոհաղորդումը ստեղծվում է գնդակի կայծակի ողջ ճանապարհով:

Գնդիկի կայծակի սուլոցը առաջանում է էլեկտրամագնիսական ակտիվության պայթյուններից: Այս բռնկումները տեղի են ունենում մոտ 30 հերց հաճախականությամբ: Մարդու ականջի լսողության շեմը 16 հերց է:

Գնդային կայծակը շրջապատված է իր սեփական էլեկտրամագնիսական դաշտով: Թռչելով էլեկտրական լամպի կողքով՝ այն կարող է ինդուկտիվորեն տաքացնել և այրել իր թելիկը: Լուսավորության, ռադիոհեռարձակման կամ հեռախոսային ցանցի միացումից հետո այն փակում է իր ողջ երթուղին դեպի այս ցանց: Ուստի ամպրոպի ժամանակ նպատակահարմար է ցանցերը պահել հիմնավորված, ասենք՝ լիցքաթափման բացերի միջոցով։

Գնդիկավոր կայծակը, «տարածվելով» տակառի ջրի վրա, հողի մեջ առաջացած լիցքերի հետ միասին, դիէլեկտրիկով կոնդենսատոր է կազմում: Սովորական ջուրը իդեալական դիէլեկտրիկ չէ, այն ունի զգալի էլեկտրական հաղորդունակություն: Նման կոնդենսատորի ներսում հոսանքը սկսում է հոսել: Ջուրը ջեռուցվում է Ջուլի ջերմությամբ: Հայտնի է «տակառային փորձը», երբ գնդակի կայծակը մոտ 18 լիտր ջուր տաքացրեց մինչև եռալ։ Ըստ տեսական հաշվարկների՝ գնդակի կայծակի միջին հզորությունը, երբ այն ազատորեն լողում է օդում, մոտավորապես 3 կՎտ է։

Բացառիկ դեպքերում, օրինակ՝ արհեստական ​​պայմաններում, էլեկտրական անսարքություն կարող է առաջանալ գնդակի կայծակի ներսում: Եվ հետո դրա մեջ հայտնվում է պլազմա: Այս դեպքում շատ էներգիա է արձակվում, արհեստական ​​գնդակի կայծակը կարող է ավելի պայծառ փայլել, քան Արեգակը: Բայց սովորաբար գնդակի կայծակի ուժը համեմատաբար փոքր է` այն էլմա վիճակում է: Ըստ երեւույթին, արհեստական ​​գնդակի կայծակի անցումը էլմա վիճակից պլազմային վիճակի սկզբունքորեն հնարավոր է։

Արհեստական ​​գնդակի կայծակ

Իմանալով էլեկտրական Կոլոբոկի բնույթը, կարող եք այն աշխատեցնել: Արհեստական ​​գնդակի կայծակը կարող է զգալիորեն գերազանցել բնական կայծակի հզորությունը: Կենտրոնացված լազերային ճառագայթով մթնոլորտում տվյալ հետագծի երկայնքով իոնացված հետք գծելով՝ մենք կկարողանանք գնդակի կայծակն ուղղել այնտեղ, որտեղ մեզ դա անհրաժեշտ է: Այժմ փոխենք մատակարարման լարումը և գնդակի կայծակը տեղափոխենք գծային ռեժիմի: Հսկայական կայծերը հնազանդորեն կխուժեն մեր ընտրած հետագծի երկայնքով՝ ջարդելով ժայռերը և կտրելով ծառերը:

Օդանավակայանի վրա ամպրոպ է։ Օդանավակայանի տերմինալը կաթվածահար է. ինքնաթիռների վայրէջքն ու թռիչքն արգելված է... Բայց մեկնարկի կոճակը սեղմված է կայծակի ցրման համակարգի կառավարման վահանակի վրա։ Օդանավակայանի մոտ գտնվող աշտարակից կրակոտ նետը բարձրացավ ամպերի մեջ: Այս արհեստական, կառավարվող գնդակային կայծակը, որը բարձրացավ աշտարակի վերևում, անցավ գծային կայծակնային ռեժիմի և, շտապելով դեպի ամպրոպ, մտավ այնտեղ։ Կայծակնային ուղին միացնում էր ամպը Երկրին, և ամպի էլեկտրական լիցքը թափվում էր Երկիր։ Գործընթացը կարող է կրկնվել մի քանի անգամ։ Այլևս ամպրոպ չի լինի, ամպերը մաքրվել են. Ինքնաթիռները կարող են վայրէջք կատարել և նորից թռիչք կատարել:

Արկտիկայում հնարավոր կլինի արհեստական ​​կրակ վառել. Արհեստական ​​գնդակի կայծակի երեք հարյուր մետրանոց լիցքավորման ուղին բարձրանում է երկու հարյուր մետրանոց աշտարակից: Գնդակի կայծակը միանում է պլազմային ռեժիմին և պայծառ փայլում քաղաքից կես կիլոմետր բարձրությունից:

5 կիլոմետր շառավղով շրջանագծի մեջ լավ լուսավորության համար բավարար է գնդիկավոր կայծակը, որն արձակում է մի քանի հարյուր մեգավատ հզորություն։ Արհեստական ​​պլազմայի ռեժիմում նման հզորությունը լուծելի խնդիր է։

Էլեկտրական կոճապղպեղ մարդը, ով այսքան տարի խուսափել է գիտնականների հետ սերտ ծանոթությունից, չի հեռանա. վաղ թե ուշ նրան ընտելացնելու են, և նա կսովորի օգուտ քաղել մարդկանց: